W czasie ciszy wyborczej, analitycy Ośrodka Analizy Dezinformacji prowadzili wzmożony monitoring przestrzeni informacyjnej. Śledzili krążące w sieci nieprawdziwe informacje dotyczące wyborów, przypadki złamania ciszy wyborczej lub prób jej obejścia, a także fałszywe strony, które miały sprawiać wrażenie serwisów informacyjnych. Wszystkie zgłoszenia były przekazywane do odpowiednich platform i/lub instytucji.
Przypomnijmy, że cisza wyborcza (Cisza wyborcza | Bezpieczne Wybory) zaczyna się na 24 godziny przed dniem głosowania, czyli w przypadku I tury wyborów prezydenckich trwała od północy w piątek – 16 maja aż do zakończenia głosowania – 18 maja o 21:00. W tym czasie analitycy OAD prowadzili wzmożony monitoring przestrzeni informacyjnej, obsługując zgłoszenia wewnętrzne oraz zewnętrzne.
Wśród zaobserwowanych fałszywych narracji znalazły się m.in. te wskazujące na:
- możliwość sfałszowania wyborów;
- konieczność zabrania do lokalu wyborczego świeczki, która ma „zapobiec potencjalnemu fałszowaniu głosowania”. Warto przy tym zauważyć, że mogło to unieważnić oddany głos;
- rzekome przygotowywanie do unieważnienia wyborów przez premiera.
W dniu głosowania OAD NASK informował także (Uwaga na nieprawdziwe informacje o atakach na lokale wyborcze | Bezpieczne Wybory) o zidentyfikowaniu nieprawdziwych informacji pojawiających się w sieci, wskazujących na rzekome ataki z wykorzystaniem broni na lokale wyborcze. Fałszywie informowano o wielu rannych i zabitych, a w rezultacie – czasowym przerwaniu głosowania.
Przeanalizowane zgłoszenia dotyczyły także stron publikujących dezinformację, które przedstawiały sensacyjne i nieprawdziwe informacje na temat kandydatów.
W czasie ciszy wyborczej krążył również łańcuszek SMS, który „przestrzegał” przed fałszerstwem wyborczym i twierdził, że „komisje wyborcze obcinają lewy dolny róg kart do głosowania, by unieważnić głos”.
Naruszenie ciszy wyborczej lub próby jej obejścia
Od 16 maja do 19 maja do godzin porannych do NASK wpłynęło łącznie 1447 zgłoszeń zewnętrznych – w tym 878 zasadnych i 569 niezasadnych. Dodatkowo, tylko w okresie weekendu wyborczego, CSIRT NASK zanotował blisko 700 incydentów, w tym te dotyczące tematów wyborczych.
Większość ze zgłoszeń dotyczyła prób obejścia ciszy wyborczej lub przypadków jej łamania poprzez m.in. publikację zdjęć kart do głosowania z zaznaczonym nazwiskiem wybranego kandydata. Wszystkie zgłoszenia wyborcze zostały przekazane policji oraz są nadal zgłaszane do platform.
Między innymi na platformie X pojawiały się hasztagi oraz materiały wygenerowane przy pomocy narzędzi sztucznej inteligencji, które miały w sposób pośredni wspierać wybranych kandydatów. Dodatkowo w objętych monitoringiem mediach społecznościowych – poza hasztagami i grafikami AI – używano określeń oraz emotikonów, które miały jednoznacznie kojarzyć się z wybranym politykiem.
Spośród 203 zgłoszeń wewnętrznych w czasie ciszy wyborczej należy wskazać 118 linków do reklam politycznych publikowanych na portalu Mety, których termin publikacji w bibliotece reklam był wskazany do 17 maja. Reklamy miały być emitowane przez 17 podmiotów.
Meta odrzuciła wszystkie zgłoszenia dotyczące tych reklam poza trzema, które wskazała jako jeszcze aktywne. W związku z tym, reklamy zostały przekazane do Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości w celu dalszych wyjaśnień czy były wyświetlane w czasie trwania ciszy wyborczej.
Wszystkie zgłoszenia zostały przekazane do właściwych – ze względu na miejsce występowania reklamy – platform.
Gdzie zgłaszać dezinformację?
Dezinformację można zgłaszać poprzez formularz na stronie Bezpieczne Wybory oraz bezpośrednio na adres mailowy: dezinformacja@nask.pl.
Każde zgłoszenie jest analizowane przez ekspertów OAD pod kątem naruszenia regulaminów platform społecznościowych, obowiązującego prawa oraz regulacji europejskich.
Przypadkami naruszenia ciszy wyborczej zajmuje się policja lub prokuratura. Zgłoszenia w tej sprawie można także kierować do NASK, a analitycy przekażą informację odpowiednim służbom.
